İyi Bir Enerji Yönetim Sistemi (ISO 50001:2018) Kurmanın İpuçları
Öncelikle ISO 50001:2018 Standardına dayalı Enerji Yönetim Sisteminin kapsamı doğru tanımlanmalıdır. Hangi ürünlerin, hizmetlerin, süreçlerin ve lokasyonların kapsam içerisinde dahil edileceği belirlenmelidir.
Kuruluşta mevcut olan diğer yönetim sistemleri ile (ISO 9001, ISO 14001, ISO 45001, ISO 27001 gibi) entegre olup olmayacağına karar verilmelidir. Genellikle, Enerji Yönetim Sistemi (ISO 50001) kuruluşta var olan diğer yönetim sistemlerine entegre edilir. Doğrusu da budur. Bazı nedenlerden dolayı (örneğin sorumlusu farklı kişi ya da birim) bu sistem entegre edilmez ve ayrı kurulur ise uygulamalar sırsında önemli kaynak israfına neden olabilir.
Bu çalışmaları yürütecek bir Enerji Yönetim Ekibi kapsam da dikkate alarak oluşturulmalıdır. Ekip çapraz fonksiyonlu bir ekip olmalıdır. Enerji Yönetim Ekibi Yasal Şartlara Uyumu değerlendirerek işe başlamalıdır.
Enerji Yönetim Ekibi tarafından enerjinin kullanıldığı her nokta (makina, ekipman, araç, gereç, tesis, saha, ofis vb.) incelenerek Enerji Kullanıcıları belirlenmelidir. Her kullanıcının enerji tüketim miktarı belirlenmeli ve TEP cinsinden kaydedilmelidir. Enerji Kullanıcılarının fiili tüketim miktarları bilinmiyorsa teorik değerlerden hesaplanabilir.
Enerji kullanıcıları içerisinden belirli bir yöntem ile “Önemli Enerji Kullanıcıları (ÖEK)” seçilmelidir. ÖEK’ nın doğru belirlenmesi önemlidir yoksa beklenen iyileştirmeler sağlanamayabilir. ÖEK’nın belirlenmesi için Pareto Analizi kullanılabilir.
Belirlenen ÖEK’lar, belirli bir yöntem ile Enerji Yönetim Ekibi tarafından analiz edilmelidir. Belirlenen ÖEK’larının analizi sırasında “Kritik İşletme Parametreleri” yine Enerji Yönetim Ekibi tarafından ele alınmalıdır. Bu çalışmalar sırasında iyileşmeye açık alanlar belirlenmelidir. Bu çalışmalar ile iyileştirmeye açık alanlar bulunamaz ise Enerji Yönetim Sisteminin amacına ulaşılamaz.
İyileştirme çalışmalarında sadece mevcut cihazların enerji tasarruflu yeni cihazlar ile değiştirilmesine odaklanılmamalı (Örnek, klimaların değiştirilmesi gibi). Sınırlı kalmamakla beraber aşağıdakilere odaklanılmalı;
- Enerji tüketimini etkileyen faktörler neler?
- Kontrol edilebilen faktörler neler,
- Kontrol edilemeyen faktörler neler,
- Enerji tüketimini etkileyen kişiler kimler?
- Kişiler ne yapacaklarını iyi biliyor mu?
- Kişilerin enerji bilinci yeterli mi?
- Kritik işletme parametreleri neler?
- Kritik işletme parametreleri doğru tanımlanmış mı?
- Fiili değerler tanımlanan parametreler içinde mi?
- Fiili değerler tanımlanan parametreler içinde olsa bile kontrol altında mı?
(bu aşamada İstatistiksel Proses Kontrol uygulamaları yapılabilir)
Enerji Yönetim Ekibi tarafından geçmiş ve mevcut enerji tüketim miktarları analiz edilerek (trendler, zaman serileri incelenir) Enerji Referans Noktası(ları) belirlenir. Enerji Referans noktası belirleme işi teknik bir iştir ne kadar detaya inileceği kuruluşun kararıdır.
Enerji Referans Noktası belirlemekteki amacımız, yapılan iyileştirmeleri kıyaslayacağımız bir referans noktası tanımlamaktır.
ÖEK’nın analizinden ve referans noktalarının belirlenmesinden sonra bütün iş iyileştirmelerin planlanması ve uygulanmasında dayanmaktadır.
Entegre Yönetim Sistemleri içerinde, Enerji Yönetim Sistemi (ISO 50001) bir süreç olarak ele alınmalıdır. İç Tetkikler ve Yönetimin Gözden Geçirmesi toplantıları ortak (entegre) yapılmalıdır.
Varsa Entegre Yönetim Sistemlerine ait aşağıdaki prosedürler Enerji Yönetim Sistemini (ISO 50001) de kapsamalıdır.
- Dokumante Bilgilerin Yönetimi Prosedürü
- Düzeltici Faaliyetler Prosedürü
- Risk Değerlendirme Prosedürü
- Değişiklik Yönetimi Prosedürü
- İç Tetkik Prosedürü
- Satınalma Prosedürü (PR-06)