Gıda Sektöründe 6 Sigma Uygulamaları
Gıda Sektöründe 6 Sigma, Kalabalık iyidir çünkü istatiksel olarak baktığımızda, hayat gerçekten normal dağılım eğrisine göre ilerler. %20’si çok meraklıdır, %20’si yavaş yavaş kaçmayı düşünür, zorunlu gelmiştir buraya, geride kalanlar da ortadaki çoğunluktur. %20’den korkmayın, çünkü onlar zaten kaçmaya meyillidirler, ancak kaçırdığınız oran daha fazla olursa o zaman ben gerçekten kötü anlatıyorum ya da normal olmayan bir şeyler var demektir. Normal dağılım eğrisi hayatımızın her noktasında yer alıyor, burada da hayatımızdan bir örnek ile bahsetmeden geçmek istemedim.
1990 yılından beri bu faaliyetlerin içindeyim, bütün hayatım hem uygulamada, hem felsefi olarak, yalın felsefesi ile geçti. Yalın üretim enstitüsünün ilk kurucularından birisiyim, aslında asıl uzmanlık alanım TPM. Japonya’da Toyota’da bulundum, oradaki insanları gördüm Japon insanlarını da biliyorum ve bizim şöyle bir kaygımız var genelde, bu Japon metodolojisi, buralarda uygulanmaz diye, bu kesinlikle doğru değil. Benim tezim de buna yönelik, yönetim sistemlerini gerçekten uygularsanız her türlü metodolojiyi uygularsınız ki Avrupa’da bu metodolojiyi uyguluyor. Yani TPM’i, yalın üretimi uyguluyor ve neden yalın üretim üzerinden geçiyoruz. Bir savaş var onu kabul edin. Altına biraz indiğinizde, gene Toyota var onlar kavramlar üzerinde oynuyorlar biz de o kavramları oynatıyoruz o açıdan kafanız karışmasın kavramlar üzerinde çünkü bu metodolojide TPM de uyguladık onun adına işte bakım sistemi de dediler başka bir şey de dediler. Türk kültürü biraz daha farklı, ben size biraz spontane olarak yönetici şapkasıyla neler yaptığını anlatacağım, belki rahatsız olan arkadaşlar da olabilir ama bu gerçekten zor bir şey bu zor işe kalkışmak için de biraz sevmek gerekiyor, bu işe aşık olmak gerekiyor. Sevmediğiniz zaman, biz mühendis arkadaşlarla, yöneticilerle uğraşıyoruz ama mavi yakalı arkadaşlar var daha onlarla çalışmayı bilmiyoruz, o yüzden bu metodolojiler bir süre sonra uygulanamaz hale geliyor çünkü bütünüyle bakmıyoruz. Aynı zamanda akademik kısmını da ben takip ettim. Neden bu çalışmaları yapamıyoruz, nedir problem onla da ilgili size tezimden bahsedeceğim. Üç tane aşamadan geçiyor, 1.si Yürütme Yöntemi, herkes bahsetti eğer bu işi yönetim yada üretim olarak benimsemediğiniz taktirde asla yürümüyor ama bunu yapan arkadaşlar ben yönetici olduğum zamanlarda eğer sorumlu atadığınız kişiyi veya yönetici olan arkadaşları iyi seçmezseniz, kaybediyorsunuz. O arkadaşların ısrarla bu işin uygulanmasına talip olmaları gerekiyor talip olmak içinde her şeyden de küsmemek gerekiyor, yönetici reddedebilir, yönetici kovabilir geleceksiniz, gene anlatacaksınız faydasını ama burada biraz insan ilişkisi önem kazanıyor. Bunu web sayfasında okuyabilirsiniz, her şeyi okuyabilirsiniz, akademik olarak da takip edebilirsiniz ama insan ilişkilerinde problem yaşıyorsanız, takım halinde bir şey kuramıyor iseniz o zaman o da problem olmaya başlıyor ciddi anlamda. Sigma’nın sonuçlarını söylerim size, çok para kazanılıyor gerçekten biz de kazandık BEKO’da çalışırken, KOÇKURUM’da çalışırken de çok basit bir şey söyleyeyim size 3000 kişi ile 1000 tane televizyon yapıyorduk 3000 kişiyle 9 milyon tane televizyon yaptık. Bunun içerisinde yatırım da var ama bunun yatırım miktar bunun başarısı yalın üretimdir, bu sistemin yalın üretim ayağını kurmadığınız zaman teknikleri zor uygularsınız, Sigma bu tekniklerden birisi. Mey İçki bünyesinde üretim projelerinde 10 fabrikayı biz merkezi olarak takip ediyoruz ama merkezi olarak takip ettiğimiz işi de asla insanlara siz bu işi yapacaksınız diye 10 tane ekip oluşturmayın lütfen sadece 2 kişi yeterlidir. Öyle fabrikalar gördüm ki TPM sunucularında da biliyorum, çok fazla fabrika gezdiğim için bazı bölümleri atıyorlar, verimlilik bölümü diyorlar,20 kişi koyuyorlar, bunlar verimlilik yapacak diyorlar, onları seyrediyorlar. Bu çok yanlış bir şey asıl önemli olan diğerlerinin yapması. Bizim amacımız orda onu yaptırmayı sağlamak bunu beceremiyorsak bizde kabahat vardır, onu bilmek gerekiyor. O anlamda yeni arkadaşlara burada izleyen yeni arkadaşlara çok iş düşüyor, bu işi sevmesi açısından söylüyorum ve sabırlı olması gerekiyor. Şu an 10 fabrikaya birden bakıyoruz, tabi ki çok fazla mobilizasyon var. İnsanları orada bırakıyorsunuz, insanların çalışması gerekiyor ki bu işi seven insanları yakalamanız gerekiyor, ben buraya geleceğim, burada bir şey öğreneceğim onu merak ediyorum demesi gerekiyor. Böyle insanları bulamazsanız o zaman iş sekteye uğruyor.
Gıda Sektöründe 6 Sigma
Yalın üretimde biz ne uyguluyoruz, mükemmel fabrikalar aslında içerisindeki sürece bakıyor, süreç takip ediyor, süreçte plan var, satın alma var, işi proses etme var yani lojistik işleri bir de teknik açıdan ARGE veya bu süreçleri takip etme, bu süreçler içerisinde hepsinin bir ortak dilini yakalamaya çalışıyoruz. Bizim bir skalamız var en iyi derecelere ulaşmaya çalışıyoruz, amacımız bunun altında yaptığımız her şey gene yalın araçlarını kullanmak. Biz mükemmel fabrika diyoruz, mükemmel fabrikanın diğer adı da entegrasyon. Bölümler arasında nasıl ilişkiler var onlara bakıyor entegrasyon yönetimi. Tabi bunu master planla yapıyoruz, baştan bütün planlarımızı hazırlıyoruz, ona göre adım adım takip ediyoruz. Bunu takip ederken de bir sürü fabrikalarda kırmızı olanlar işleri yapmamış onları gösteriyor, bunları görsel olarak takip ediyoruz. Görsel İşyeri, bu 5S’e giriyor, araç ve teknikler içerisinde bir sürü araçlar var, bizim uyguladığımız teknik araçlar, haset diyorlar şimdi haset bir değerdir çok önemli bakım sistemi, bakım sistemine önem vermediğiniz sürece de bu işi yürütemezsiniz, çok önemli ve ne yazık ki de orta kademe yöneticiler bu bakım sistemini hala daha anlamış değiller. Kendim için de söylüyorum yani gerçi bakım yöneticiliği yaptım ama sonuçta bu çok kriz bir iş bunu hala yaşıyoruz. Foundation kısmı da ‘capabilites’ diye adlandırılıyor, aslında bu eğitim olarak geçiyor, diğer standartlar var bunları adım adım takip ediyoruz, bunun hepsinin altında bir şey var standartlar var hepsi de yalın üretim ile ilgili şimdi neleri uyguluyoruz altında yani bu yönetim sistemi altında bu yönetim sistemi gerçekten bizim yönetim sistemini benimsiyor bunu istiyor ama bunu isterken de hemen al Tayfun yap demedi bana, ben bunları sunarak bunların olması gerektiğini defalarca sorarak Sigma konusunda da böyle ki bu organizasyon için başından söyleyemedim çok teşekkür ederim bu çok önemli bir şey ben bir sürü TPM konferanslarına da katıldım böyle böyle büyüyor bu çok önemli bu aşamada bizim Türkiye için hala çok büyük kayıplar var ki ben gezdiğim fabrikalardan da görüyorum bu araçları yanlış uyguluyorlar metodolojik uygulamıyorlar. Yalın üretimde de konuştuk yani biz Yalın üretim ile ilgili Japonya’da da çok Toyota’da söyleyeyim bir kere bu salondan daha küçük lojistik alanları var, kamyonları girip çıkıyor bir dakika bir dakika da demeyeyim daha az, hatta saniyelerde. Yanlış giriş çıkışlar olursa kuyruk oluyor ve böyle bir şey de olmuyor. Bütün lojistik faaliyetlerini küçücük bir alanda takip ediyorlar buna yönelik çok örnek var Japonlarla ilgili ve Japon yöneticilerle. Mavi yakaya ellemezseniz işler yürümüyor, makinaya dokunmazsanız olmuyor bu şart ön şart bu teknikler kolay bunları yapabilirsiniz çünkü her yerde bunların altyapıları var bunları yapabiliyorsunuz ama ruh nereden bulacaksınız işin felsefesi çok önemli işin felsefesini anlamadıkları için sorun burada başlıyor, o felsefeyi bizlerin öğretmesi lazım aşağıya ve sorunların çoğu da mavi yakalıdan gelmiyor, sorunların çoğu orta kademe yöneticilerden ve yeni mühendis arkadaşlardan geliyor, yani bu arkadaşların bizlerin daha doğrusu bu işi çok iyi anlamamız gerekiyor orada tek problem iletişim, iletişim, iletişim! İletişimi kuramadıkları için problem daha da büyüyor, yalın üretim sürecinde bu teknikte Sigma da yapsanız, TPM de yapsanız, ne yaparsanız yapın 5S’te yapsanız bu süreci görmüyorsanız eğer müşteri değerini görmüyorsunuz demektir, mutlaka süreç üzerinden hareket etmeniz lazım çok önemli SİX SİGMA uyguluyoruz bu süreç haritasında. SigmaCenter Türkiye’de ilk online sistemi yapan, online sistemi getirdiği için biz çok avantajlıyız çünkü bir sürü insanı oraya gitmesi gelmesi maliyetliydi o yüzden SigmaCenter ile 4 senedir yaklaşık 4. seneye giriyoruz. TPM uyguluyoruz kesin olarak yaptığımız işlerden birisi TPM neden bu mavi yakaya çok uygun bir metot. Mavi yakanın olması, bunu sakın bakımla karıştırmayın bu bakım metodolojisi değildir toplam yönetimdir bu toplam verimli yönetimdir. Toplam verimli yönetim sadece makinaya bakar, insana bakar, oradan esinlenmiştir, oradaki amaç biraz sonra görünecek otonomi yönetimine ulaşmak. Otonomi olması lazım otonomiyi biz eğer kafamızda felsefi olarak benimsemezsek otonomi üretimini, insanlara özerklik verme meselesini çözmezsek o zaman o insanlara sürekli iş vermek zorunda kalırız, işi düşe kalka öğrenecekler, mühendis arkadaşlar da öğrenecekler, yönetici kademelerin buna izin vermesi lazım ki otonom üretime gitmemiz gerekiyor, planlı bakımcı bir hoca gibi davranması lazım bir sürü bakımcı gibi değil 5S her yerde var ben Japonya’da gizli gizli fabrikaların arkalarına giderdim, bizi kandırıyorlar mı acaba diye gerçekten öyle bir şey yok her yer mükemmel, çok iyi uyguluyorlar bütün bu metodolojileri. 5S çok kolay ama çok da zor bir şey, takip edilmesi gerekiyor çabuk bir şey verebilirse bilgi Kaizenden gönderiyoruz aynı Sigma gibi. Sigma seviyesinin yeşil kuşak ayarında bir metodoloji.
6 Sigma da Kazanımlar Neler?
Özellikle bir problemi çözerken, biraz akıllı davranın her neyi çözmek istiyorsanız 6 Sigma da her problemin başka bazı problemleri konuşarak da çözebilirsiniz konuşmadıkları için çözemiyorlar, sorun orada %10 kayıpta olan bir fabrikada konuşma yoktur kesin. Konuşarak aslında problemi çözebilirler ondan sonrası %1’ler %2’ler de biz Sigmaları konuşmamız lazım yani %1 seviyelerinde konuşuruz daha çok.
Hepsi takım olmak için arkadaşlar takım olmadığımız sürece bunu yapmadığımız sürece insanlar bu süreçleri yaşamazlar ise pratik anlamda o zaman sorunu anlayamıyorlar, o zaman bir şekilde kendiniz toplantıya gitmeniz lazım kendiniz ilgilenmeniz lazım onları da bu faaliyetlere katmanız lazım ki bu faaliyetler yürüsün neden bunları yaptırıyoruz, aslında bir oyun oynuyoruz oyunumuzun adı fabrikanın sahibi, oyunumuzun adı burada senin fabrikan olsun burası sende çalış, oyunumuzun adı ben sana her gün bir şey vererek mutlu edemem projelerle mutlu olman lazım, bunların hepsinin amacı o insanlarla birlikte yani sizlerle birlikte bir oyuna girip fabrikasına sahip çıkmasını sağlamak göreceksiniz ki o insanlar size gelmeye başlayacaklar siz çalışmayan insanlara gitmeyin, çalışan insanlara önce gidin çalışmayan insanlar görerek kıskansınlar ve gelsinler.
Bazen proje açtırıyoruz ki istatistiği öğrensin diye insanlar istatistiği bilmeyen bir insan sayıları konuşturamaz, problemi tanımlayamaz. Sigma burada çok önemli mavi yakalı arkadaşlara birazcık öğretmeniz lazım, orta kademedeki arkadaşlarımızın da bu metodolojiyi mutlaka bilmesi gerekiyor. Sigma ekip olmayı öğretiyor, ekiplerde mavi yakalı olması gerekiyor, mavi yakalılarla da anlatması gerekiyor, atölye usta başı var Sigma’nın içerisinde olması için de Sigma’yı bilmesi gerekiyor. O anlamda onun anlayabileceği düzeye inmemiz gerekiyor, o seviyede sabırlı olmamız gerekiyor, o insanlarla birlikte çalışırken burada grafiklerde grafikleri görmüş oluyor her şeyi anlatıyor birçok şeyi anlatıyor normalde sayılar çok şeyi gösteriyor makinada ve de hayatta o yüzden çok önemli sonra problemi keşfediyor. Esas önemli olan oradaki insanlar ne kazandı bu işten ben daha sonra bu insanlara ne gibi bir şey üretecekler ona bakıyorum ve toplamda baktığınızda, f13, f17, f16 yani yıllar açısından söylüyorum enerjideki avantajımıza bakın %5’lerde total enerjide %4’lere bizim 12 15 milyonluk bir düşünürseniz enerji maliyetini çok büyük paralar kazanıyoruz bunlar hep projelerle kazanıyoruz. Bu işi Sigmasız yapamazsınız.
Biz Nasıl Başardık?
Bu işi nasıl başarmamız gerekiyor bunları tartışmak gerekiyor, başarmak için insan faktörü ön plana alınması gerekiyor çünkü zaman değişti beklentiler değişti artık insanlarla birlikte çalışmamız yani fabrikadaki taşeron diye aldığınız insanları bile çalıştırmanız lazım ve eğitim vermeniz lazım onlarla birlikte çalışmanız lazım bunu ayırmamanız gerekiyor, bunu söyledim bu bir tezin getirisi daha önce insanlar üzerinde çok çalışmışlar, insanları nasıl motive edebiliriz, faaliyetlere nasıl katabiliriz çoğu mühendis arkadaş çoğu yerde, Tayfun Bey biz yapmak istiyoruz ama ne yapacağımızı bilmiyoruz diyorlar, önemli olan artık bunların anlatılması gerekiyor bunlarda gündeme gelmesi gerekiyor nasıl bir insanı motive eder bir insan kendisi bilmiyorsa motive etmeyi onun için bu faaliyetlerde vererek asla motive etmeye çalışmayın kısa dönemlidir onlar adama ödül verirsin para verirsin bazı yerlerde para verdiler bazı yerlerde Migros çeki verdiler bunlarla insan motive olmaz bunlarla. Ancak sabah geldiğinde ben proje yapacağım, bu şirketi aitim benim güvenilirliğim var bu şirkette uzun dönem çalışacağım öyle şeylerle motive edebilirsiniz.
Sorumluluk vermezsek otonomi anlamında biz oradan bir şey elde edemeyiz. Otonomi dünyanın şu anda olmaz olmaz metodolojilerinden bir tanesidir, buna biraz sabretmemiz gerekiyor. Sigma olsun, diğer metodolojiler olsun şu anda daha hızlandırabilirsiniz. Son zamanlarda just in time yok just on time var. Bunun için 5 tane yöntem vardır, insanların iş özellikleri kuramı diye kuram var, onun işi zaten kuramında insan becerisini arttırmak, özerklik verme, geri bildirim verme gibi faaliyetlerle motive edebilirsiniz. Ona ben başka şeylerde ekledim iş özellikleri kuramında öz yeterlilik diye bir kavram var, insan kendisini ben bunu yapabilirim diye bilmesi lazım onu yapabilmesi için de bilgiye ihtiyaç var o bilgiyi de sizin vermeniz gerekiyor onun için bizim bütün fabrikalarda eğitim odaları vardır. Hem de üzerine çok para harcadığımız hem laboratuvar şeklindedir hem de eğitim alırlar orada ve öğrendikçe daha da güçlenirler sonra bu modelde stres var, stres istiyoruz biz insanlar biraz stres olsunlar yani stres olduğu zaman o insanlardan verim alamıyorsunuz birazcık olması gerekiyor bu stresin daha fazlasını artık ölçebileceksiniz fazla verirsiniz, yüklenirler o anlamda da bağlılık ve bağlılıkta dışarıdan gelen bir şey, etki motivasyon ile birlikte diğer kaynaklarla biz insanı harekete geçiriyoruz, harekete geçen insanı nasıl yöneteceğiz, sorun burada o da işte bu yalın üretim felsefeleriyle olan bir şey. Panolarla her şeyin takip edilmesi gerekiyor, bu sabah toplantıları yapılan arkadaşlarda burada yaptıran arkadaşlar bu toplantının her yerde görsel hale getirilmesi gerekiyor, geri bildirim mutlaka olması gerekiyor insanların en sıkıntı duyduğu yer burası insanlara bilgi vermiyoruz biz her şeyi saklıyoruz bu doğru bir şey değil bilginin asla saklanmaması lazım korkmayın bilgiyi vermekten onlara bilgi verdikçe siz rahat edersiniz daha fazla şeyler üretebiliriz biz zaten en büyük yöneticiliğimizde problem burada. Ben yaşadığım örneklerle söylüyorum bana işte makinanın çizgilerini çizme diyorlar sen bil diyorlar başka kimse bilmesin doğru değil bu yönetim tarzı. Öneriler alabiliyoruz bu faaliyetleri Sigmaları yapabiliyoruz, biz Japon danışmanla da çalıştık 6 Sigmayı bilmemize rağmen SigmaCenter ile de çalışıyoruz çalışacağız da. Herkesin tecrübesinden faydalanmamız gerek herkesin eğitime çok önem verilmesi gerekiyor bütçelerin kısılmaması gerekiyor ve raporlamalar ödüller ödül sistemi çok önemli bunlara yanlış ödül sistemi veriyorlar bunları yaparsak başarılı olmamak için hiçbir engel yok!